Viêm xoang: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Bệnh viêm xoang hay còn gọi chung là viêm mũi xoang là bệnh lý khá phổ biến gặp ở mọi lứa tuổi ở Việt Nam. Viêm xoang là tình trạng viêm niêm mạc hô hấp lót trong các xoang cạnh mũi. Đây là tình trạng phù nề gây tăng tiết nhầy ở niêm mạc các xoang do một vài tác nhân nào đó gây tắc nghẽn xoang. Nếu bệnh diễn ra trong thời gian ngắn sau đó khỏi dưới 4 tuần gọi là viêm xoang cấp tính. Nếu bệnh không được điều trị đúng cách, dẫn đến dai dẳng kéo dài trên 3 tháng gọi là viêm xoang mạn tính.

Có rất nhiều nguyên nhân gây viêm xoang. Thường gặp nhất là các nguyên nhân do nhiễm virus, vi khuẩn làm tổn thương tế bào lông chuyển ở lớp niêm mạc xoang gây viêm mũi xoang cấp tính.  Ngoài ra một số yếu tố gây dị ứng như thời tiết lạnh, phấn hoa, môi trường khói bụi cũng là các nguyên nhân khiến cho các cơ địa mẫn cảm dễ bị viêm xoang tái phát nếu không loại được các yếu tố trên ra khỏi môi trường sống. Còn một tỷ lệ hiếm gặp là bất thường giải phẫu mũi xoang như lệch vách ngăn mũi, polyp mũi, phì đại cuốn mũi dẫn đến lưu thông mũi xoang kém mà gây viêm xoang.

Triệu chứng của bệnh viêm xoang thường bắt đầu bằng việc người bệnh có thể hắt hơi, sổ mũi như một nhiễm cúm thông thường. Sau đó thường xuất hiện hai triệu chứng là nghẹt mũi và chảy nước mũi, dịch tiết ở nước mũi có thể trong hoặc màu vàng xanh. Triệu chứng của bệnh viêm xoang nặng là người bệnh có thể sốt, ho, nặng mặt, đau nhức đầu vùng trán, thái dương hoặc gò má, giảm khả năng cảm nhận mùi, thậm chí không ngửi thấy mùi.

Có thể tiếp xúc qua đường hô hấp nhiễm phải các nguyên nhân gây bệnh như đã kể ở trên.

Tránh các tác nhân gây bệnh là biện pháp phòng ngừa phổ biến. Giữ gìn vệ sinh mũi họng để tránh bị viêm mũi, viêm họng dẫn đến viêm xoang. Ngoài ra cần phải giữ gìn môi trường sống sạch sẽ, giảm khói, bụi ô nhiễm cũng như các biện pháp hạn chế tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng sẽ giảm tình trạng viêm xoang. Người bị viêm xoang mạn tính cần phải giữ ấm vùng mũi họng thường xuyên khi gặp thời tiết lạnh để tránh đợt viêm cấp.

Nội soi tai mũi họng là phương pháp sử dụng thường xuyên để chẩn đoán viêm xoang. Khi soi sẽ thấy dịch vàng xanh chảy ra từ các khe mũi xoang, niêm mạc xung quanh các khe đó phù nề, viêm đỏ, xuất tiết.

Trong một vài trường hợp khó chẩn đoán hoặc cần phải khảo sát trước khi phẫu thuật, chụp cắt lớp vi tính được chỉ định. Trên phim cắt lớp sẽ thấy được dịch trong các hốc xoang mà bình thường hốc xoang chỉ có khí, hay hình ảnh phù nề của niêm mạc khe mũi xoang. Chụp cắt lớp vi tính còn có ưu điểm phát hiện được bất thường giải phẫu vùng mũi xoang cũng là nhóm nguyên nhân có thể gây ra tình trạng viêm xoang.

Tại sao bệnh viêm xoang khó chữa? Khi bệnh viêm xoang cấp tính không được điều trị triệt để sẽ trở thành viêm xoang mạn tính, tái đi tái lại nhiều lần. Và các yếu tố dị ứng nếu vẫn tồn tại trong môi trường sống của người bệnh thì bệnh lý viêm xoang cũng rất khó kiểm soát.

Điều trị nội khoa

Đa phần vẫn là điều trị chủ đạo trong các trường hợp viêm xoang cấp tính. Các thuốc kháng sinh chống viêm, thuốc chống dị ứng, thuốc co mạch chống xuất tiết phải được sử dụng hợp lý dưới sự hướng dẫn của các bác sỹ chuyên khoa tai mũi họng. Nếu không sẽ dẫn đến tình trạng kháng thuốc kháng sinh, dẫn đến viêm xoang mạn tính. Trong trường hợp người bệnh phải rửa xoang, bơm thuốc vào để điều trị thì cần phải đến cơ sở y tế uy tín tránh những biến chứng không đáng có. Ngoài ra người bệnh phải tuân thủ các nguyên tắc điều trị cũng như phòng bệnh.

Phẫu thuật chữa viêm xoang

Được chỉ định trong các trường hợp sau:

• Điều trị nội khoa không hiệu quả, kéo dài viêm xoang dai dẳng nhiều năm.
• Viêm xoang đã có các biến chứng như viêm ổ mắt, chèn vào dây thần kinh thị giác.
• Có các bất thường về giải phẫu vùng mũi xoang như lệch vách ngăn mũi, polyp quá to thì phải phẫu thuật để giải quyết căn nguyên.

Viêm xoang là bệnh lý thường gặp ở nước có khí hậu nhiệt đới gió mùa như nước ta. Khi bị viêm xoang cấp tính cần phải được các bác sỹ Tai Mũi Họng khám và tư vấn điều trị hợp lý tránh để tiến triển thành bệnh viêm xoang mạn tính.

Điều trị viêm xoang bằng đông y

Bài thuốc điều trị viêm xoang

Tùy theo từng nguyên nhân viêm xoang mà bác sĩ sẽ lựa chọn bài thuốc và gia giảm hợp lý. Tương ứng với nguyên nhân viêm xoang do dị ứng và viêm xoang do viêm nhiễm của y học hiện đại, đông y cũng chia viêm xoang thành các thể bệnh để chữa.

Viêm xoang dị ứng theo đông y thường do phong hàn kết hợp với phế hư và vệ khí hư gây nên. Phế có tác dụng gần giống như phổi, vệ khí có tác dụng bảo vệ cơ thể. Khi cơ thể yếu sẽ dễ bị ngoại tà như phong hàn xâm nhập mà gây bệnh. Các bài thuốc thường dùng là Ngọc bình phong tán kết hợp Quế chi thang gia giảm hoặc Tiểu thanh long thang gia giảm.

Nếu người bệnh mệt mỏi, chảy nước mũi nhiều thêm vị ma hoàng, tế tân. Nếu người bệnh mệt mỏi, đoản hơi thì thêm vị đẳng sâm, kha tử.

Viêm xoang nhiễm khuẩn thường do phong nhiệt hoặc nhiệt độc gây ra, tùy theo tình trạng cấp tính hay mạn tính mà điều trị.

• Thể cấp tính có các triệu chứng mới phát, chảy nước mũi vàng, đau đầu và đau trong các xoang, có thể có sợ lạnh, sốt. Bài thuốc thường dùng là Tân di thanh phế ẩm hoặc bài thuốc kinh nghiệm với kim ngân hoa, ké đầu ngựa, mạch môn, hy thiêm thảo, diếp cá.
• Thể mạn tính thường xuất hiện kéo dài, nước mũi có thể có mủ, đau nhức xoang và đau đầu thường xuyên. Bài thuốc dân gian được dùng để điều trị gồm các vị sinh địa, huyền sâm, đan bì, mạch môn, kim ngân hoa, ké đầu ngựa, tân di, hoàng cầm.